یکی از امراض بسیار شایع در جهان و مخصوصا ایران که روز به روز در حال افزایش است، دیابت می باشد. دیابت نوع 2 هنگامی رخ می دهد که لوزالمعده (پانکراس) مقادیر کافی هورمون انسولین را تولید نکند و یا بدن در برابر انسولین طبیعی و یا حتی بیشتر از طبیعی مقاومت کند. این امر موجب بالا رفتن قند خون (گلوکز) می شود که در صورت عدم درمان می تواند عوارض زیادی را به دنبال داشته باشد. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 برای حفظ سطح قند خون نرمال یا نزدیک به نرمال ، نیاز به نظارت منظم و مداوم دارند. درمان دیابت از جمله مهمترین بخش های مدیریت یک بیمار دیابتی است.

به طور کلی درمان شامل تنظیم سبک زندگی ، اقدامات خود مراقبتی و داروهایی است که می تواند خطر ابتلا به دیابت و عوارض قلبی عروقی را به حداقل برساند. در این تاپیک به بررسی درمان دیابت نوع دو می پردازیم.

اهداف درمانی دیابت نوع 2

کنترل قند خون

کنترل دقیق قند خون می تواند از اثرات طولانی مدتی که قند خون کنترل نشده بر روی ارگان های مختلف بدن( چشم ، کلیه ، سیستم عصبی و سیستم قلبی عروقی) ایجاد می کند، جلوگیری کند.

بررسی قند خون در منزل

در مبتلایان به دیابت نوع 2 ، آزمایش قند خون در منزل معمولا توصیه می شود، به خصوص در افرادی که برخی از داروهای دیابت خوراکی یا انسولین مصرف می کنند. آزمایش قند خون خانگی معمولاً برای افرادی که تحت رژیم غذایی مناسب هستند و رژیم خود را رعایت می کنند لازم نیست. قند خون ناشتا طبیعی کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر (5.6 میلی مول در لیتر) است ، اگرچه این میزان در افراد مختلف می تواند کمی متفاوت باشد. پزشک یا پرستار شما می تواند به شما در تنظیم قند خون هدف کمک کند.

هموگلوبین A1C

کنترل قند خون را می توان با یک آزمایش خون به نام هموگلوبین گلیکوزیده شده یا A1C نیز تخمین زد. آزمایش خون A1C میزان قند خون شما را طی دو تا سه ماه گذشته اندازه گیری می کند. هدف A1C برای اکثر مبتلایان به دیابت نوع 2، 7 درصد یا کمتر است ، که نشان دهنده قند خون متوسط  150 میلی گرم در دسی لیتر (8.3 میلی مول در لیتر) است. کاهش سطح A1C خطر ابتلا به عوارض میکرو واسکولار دیابت از جمله بیماری های کلیوی ، چشمی و عصبی را کاهش می دهد.

حالا شاید این سوال ایجاد شود که چرا متوسط قند خون (150 میلی گرم در دسی لیتر) از قند خون ناشتا طبیعی (100 میلی گرم در دسی لیتر) بیشتر است؟

دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• قند خون بعد از خوردن غذا بالا می رود
• اینکه قند خون شما چه مقدار و چقدر سریع بالا می رود بستگی به نوع و میزان غذایی که در یک وعده غذایی خاص می خورید، بستگی دارد
• میزان  افزایش قند خون شما نیز به درمان (های) دیابت شما و سطح فعالیت شما بستگی دارد

کنترل فاکتور های خطر قلبی عروقی

 شایعترین ، جدیترین و طولانی مدت ترین عارضه دیابت نوع 2، بیماری قلبی عروقی است که می تواند منجر به حمله قلبی ، درد قفسه سینه ، سکته مغزی ، قطع عضو و حتی مرگ شود. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 به طور متوسط دو برابر بیشتر خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را نسبت به افراد فاقد دیابت دارند.راه هایی برای کاهش ریسک بیماری های قلبی و عروقی وجود دارد که شامل: ترک سیگار، کنترل فشار خون، کاهش کلسترول و مصرف آسپرین روزانه می باشد. برخی از مطالعات نشان داده اند که کاهش سطح A1C با داروهای مخصوص دیابت می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را نیز کاهش دهد.

رژیم غذایی و ورزش

تغییرات در رژیم غذایی می تواند بسیاری از جنبه های دیابت نوع 2 از جمله وزن ، فشار خون و توانایی بدن در تولید و پاسخ به انسولین را بهبود بخشد. کاهش وزن حتی به مقدار کم می تواند به بدن در تولید و استفاده از انسولین کمک بسزایی کند. کاهش وزن را با استراتژی های مختلف مثل کاهش کالری مصرفی، ورزش منظم و روزانه وکنترل هفتگی وزن به دست آورد.

همچنین بخوانید: نور موبایل می تواند عمر شمارا کاهش دهد!

داروهای دیابت

چند نوع دارو برای دیابت استفاده می شوند که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

متفورمین

اکثر افرادی که به تازگی تشخیص دیابت نوع 2 برایشان مطرح شده است ، بلافاصله دارویی به نام متفورمین  را شروع می کنند. متفورمین نحوه واکنش بدن به انسولین را برای کاهش میزان قند خون بالا بهبود می بخشد. متفورمین قرصی است که معمولاً با وعده عصرانه شروع می شود. دوز دوم یک یا دو هفته بعد (همراه با صبحانه) اضافه می شود. دوز بعد از آن ممکن است هر یک تا دو هفته افزایش یابد. عوارض جانبی متفورمین شامل حالت تهوع ، اسهال و دفع گاز است. این موارد معمولاً شدید نیستند ، به خصوص اگر متفورمین به همراه غذا مصرف کنید. بیمارانی که دارای درجات خاصی از بیماری های کلیوی ، کبدی و قلبی هستند و افرادی که بیش از حد الکل می نوشند نباید متفورمین مصرف کنند. مصرف متفورمین باید 48 ساعت قبل از هر آزمایشی که از کنتراست های ید دار در آن استفاده می شود مثل CT اسکن، متوقف شود. اگر سطح قند خون و هموگلوبین گلیکوزیده شده (A1C) هنوز بالاتر از هدف درمانی شما باشد ، ممکن است پزشک  شما طی دو تا سه ماه اول، داروی دوم را تجویز کند.

بهترین داروی خط دوم چیست؟

اگر میزان قند خون شما بعد از دو تا سه ماه هنوز بالا باشد اما A1C شما نزدیک به هدف است (بین 7 تا 8.5 درصد) ، ممکن است یک داروی خوراکی دوم به آن اضافه شود. اگر A1C بالاتر از 8.5 درصد باشد ، می توان از انسولین، به عنوان داروی دوم استفاده کرد. انتخاب”بهترین” داروی دوم برای دیابت به عوامل فردی از جمله وزن فرد ، سایر مشکلات پزشکی و ترجیحات استفاده از درمان تزریقی دارد.

رایج ترین داروی خط دوم ، یک سولفونیل اوره کوتاه اثر مانند گلیپیزید(glipizide) است. تیازولیدین دیون ، مانند پیوگلیتازون ، جایگزینی برای سولفونیل اوره است اما فقط برای افرادی که در معرض خطر نارسایی قلبی یا شکستگی استخوان نیستند ، مناسب است. آگونیست پپتیدی شبیه به گلوکاگون (GLP) ، که یک داروی تزریقی است ، برای بیمارانی که اضافه وزن دارند و می خواهند از ایجاد قند خون کم جلوگیری کنند ، گزینه مناسبی است. مگلیتینید ، مانند رپاگلینید ، گزینه دیگری برای افرادی است که به دلیل نارسایی کلیه نمی توانند سولفونیل اوره مصرف کنند.

سولفونیل اوره

سالهاست که از سولفونیل اوره ها برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود. مکانیسم این داروها افزایش مقدار انسولین بدن می باشد و می توانند قند خون را تقریبا 20 درصد کاهش دهند. با این حال ، اثر آنها با گذشت زمان متوقف می شود. سولفونیل اوره ها معمولاً در صورتی مورد استفاده قرار می گیرند که متفورمین به تنهایی میزان قند خون را کنترل نکند. در تنظیم نارسایی کلیه نباید از سولفونیل اوره استفاده کنید. اکثر پزشکان سولفونیل اوره را در بیمارانی که به آنتی بیوتیک های سولفونامید آلرژی دارند ، بدون هیچ مشکلی به کار می برند. تعدادی سولفونیل اوره در بازار موجود می باشند (نام های تجاری: Glucotrol ، DiaBeta ، Micronase ، Glynase ، Amaryl) ، و انتخاب بین آنها به طور عمده به هزینه و در دسترس بودن بستگی دارد. اگرچه آنها به طور مشابه کار می کنند ، اما ما معمولاً داروهای کوتاه مدت مانند گلپیزید (نام تجاری: Glucotrol) و glimepiride (نام تجاری: Amaryl) را توصیه می کنیم ، زیرا آنها با احتمال کمتری ایجاد هیپوگلیسمی می کنند.

به دنبال مصرف سولفونیل اوره ها ممکن است دچار کاهش قند خون شوید که به آن هیپوگلیسمی گفته می شود. علائم هیپوگلیسمی شامل موارد زیر است:

• عرق کردن
• لرزیدن
• احساس گرسنگی
• اضطراب
• گیجی و سردرگمی

هیپوگلیسمی می تواند با حوردن 10 الی 15 گرم کربوهیدرات سریع اثر(مثل آبمیوه، آبنبات، قرص گلوکوز) درمان شود. اگر به موقع قند خون را بالا نبرید ممکن است بیهوش شوید.

در مقالات بعدی سایر داروهای استفاده شده در دیابت را توضیح خواهیم داد.